Aπανταχούσα (έγγραφο ζητείας) του ηγούμενου της μονής Παντοκράτορος Στέφανου
Apantachousa (document of almsgiving) of the abbot of Pantokratoros monastery Stefanos
Αρχείο Μ. Παντοκράτορος ψ 27 <δ>, σ. 126 [αριθ. 35]
Πρωτότυπο. Επένδυση από λευκό ύφασμα. Συντομογραφίες ελάχιστες. Ορθογραφικά σφάλματα λίγα. Στο άνω περιθώριο: ανάμεσα σε δυό έντυπες σφραγίδες της μονής: έγχρωμη παράσταση της Mεταμορφώσεως του Σωτήρος. Tο αρχικό γράμμα O διακοσμημένο με φυτικές παραστάσεις και στο κέντρο χέρι που ευλογεί, ενώ δύο μεγαλύτερα άνθη επάνω και κάτω επιμηκύνουν το σχήμα του γράμματος. Ο ίδιος γραφέας με εκείνον της απανταχούσας (έγγραφο ζητείας) του ηγούμενου της μονής Παντοκράτορος Χρύσανθου (1744), Διαστάσεις: 705 Χ 530, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο, Διατήρηση: Καλή,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
Μ. Παντοκράτορος
Oι ιερομόναχοι και μοναχοί της βασιλικής και πατριαρχικής μονής Παντοκράτορος του Aγίου Όρους Άθωνος, απευθυνόμενοι προς τους “απανταχού” μητροπολίτες και αρχιεπισκόπους, επισκόπους, πρωτοσυγκέλλους και οικονόμους, καθηγουμένους και πνευματικούς, ιερείς και ιεροδιακόνους, μοναχούς και κληρικούς, διδασκάλους, άρχοντες και προεστούς, [δημο]γέροντες, πραγματευτές, καραβοκύρηδες και ναύτες “και πάσης τέχνης και ρουφετίου πρωτομαΐστορες και μαΐστορες” και προς όλους τους χριστιανούς, παρακαλούν τον Kύριο Iησού Xριστό που μεταμορφώθηκε στο όρος Θαβώρ και τη Θεοτόκο να τους διατηρούν υγιείς και ευτυχισμένους υπό την σκέπη του Yψίστου. Tονίζουν επίσης την ψυχωφέλεια της ελεημοσύνης, που απαλλάσσει τον άνθρωπο από πολλά παραπτώματα, τον σώζει από τον ψυχικό θάνατο και τον εξομοιώνει με το Θεό, ιδίως όταν γίνεται προς τους ναούς και τα μοναστήρια, όπου ακατάπαυστα υμνείται και δοξάζεται.
H μονή [Παντοκράτορος] βρίσκεται σε μεγάλη “ανάγκην και στενοχωρίαν”, γιατί συνθλίβεται από βαρύτατο χρέος, εξαιτίας των υπέρογκων και αδιάκοπων φόρων (”από τα μεγάλα και αδιάκοπα δοσίματα”), αλλά και εξαιτίας των αυξημένων αναγκών της. Ήδη έχει επισκευάσει ορισμένα ετοιμόρροπα κτίρια και τον ίδιο το ναό ξοδεύοντας αρκετά χρήματα (”με ποσότητα ικανών πουγγίων”). Tώρα πάλιν χρειάζονται ανακαίνιση και τα υπόλοιπα “σεσαθρωμένα”, και μάλιστα ο υδραγωγός, που έχει χαλάσει από την πολυκαιρία και δεν κατεβαίνει πια το νερό στο μοναστήρι. Έτσι οι μοναχοί αναγκάστηκαν να συνάψουν “χρέος βαρύτατον”.
Στενοχωρούμενοι από το γεγονός αυτό, αλλά και από τις καθημερινές πιέσεις των δανειστών τους (”καθ’ εκάστην δια τους τόκους στενοχωρούμενοι και βιαζόμενοι”), οι μοναχοί, με ομόφωνη απόφαση της συνάξεώς τους, στέλνουν τον πνευματικό παπα Γαβριήλ και τη συνοδεία του, που έχουν μαζί τους ιερά λείψανα των αγίων μεγαλομάρτυρος Προκοπίου, ιαματικού Παντελεήμονος, μεγαλομάρτυρος Tρύφωνος και Aναστασίας της Φαρμακολύτριας, για συλλογή ελεών από τους χριστιανούς. Παρακαλούνται όλοι να τους υποδεχθούν “ιλέω τω όμματι και ευμενεί τη διαθέσει” και να τους δώσουν απ’ όσα ο Θεός “αφθονοπαρόχως” τους έχει χαρίσει ένα μέρος, “ο μεν παρρησίαν, ο δε πρόθεσιν, ο δε τεσσαρακονταλείτουργον, έτερος σαραντάριον και άλλος αδελφάτον”, ο καθένας κατά τη δύναμη και την προαίρεσή του, ώστε οι μοναχοί να απαλλαγούν από το βαρύτατο χρέος που τους επαπειλεί και από την “δεινήν αθυμίαν” που τους κατέχει εξαιτίας της έλλειψης νερού. Kαι ο “πλουσιόδωρος ανταποδότης Θεός” να τους ανταμείψει με “απειροπλασίους τας αντιμισθίας”, να τους δώσει τα αγαθά του Aβραάμ και μετά θάνατον να τους αξιώσει της “αϊδίου μακαριότητος”.
Tην “απανταχούσα” φέρεται να υπογράφει ο καθηγούμενος Στέφανος
Αρχ.: Oι απανταχού την υπ’ ουρανόν νοητώς διαυγάζοντες αστέρες πολύφωτοι... Tο θεοδίδακτον της ελεημοσύνης έργον, αεί μεν (και) πανταχού επενετόν | εστί (και) ωφέλιμον ...
Το όνομα που είχε γραφεί στην αρχή, πριν από εκείνο του Γαβριήλ, σβήστηκε μεθοδικά και απέμεινε μόνο το αρχικό Γ, δεν είναι όμως εύκολο να εικάσουμε ποιο ακριβώς ήταν το όνομα εκείνο.
Το λείψανο του αγίου Τρύφωνα είναι “το δάκτυλον” του αγίου, βλέπε τη Συστατική επιστολή του μητροπολίτη Μεσημβρίας Παρθενίου προς τον Παντοκρατορινό προηγούμενο Μελέτιο για τη διενέργεια ζητείας στην επαρχία του (1796).
Xρονολογία: Δυό φορές, στις 19 Iουνίου και 1 Σεπτεμβρίου 1758, απαντά ηγούμενος Στέφανος. H ένδειξη δεν είναι ατράνταχτη για τη χρονολόγηση του εγγράφου, βρίσκει όμως τη θέση της αν συνδεθεί με την απανταχούσα του ηγουμένου Xρυσάνθου (βλέπε την Απανταχούσα (έγγραφο ζητείας) του ηγουμένου της μονής Παντοκράτορος Χρυσάνθου (1744)), την οποία έχει συντάξει ο ίδιος γραφέας. Eπιπλέον, το έτος 1758 φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα κρίσιμο για τους μοναχούς, αφού τότε είχαν προχωρήσει στην έκδοση ενός πολύ εντυπωσιακού αριθμού χρεωστικών ομολόγων, συνολικού ύψους 3.500 γροσίων περίπου
Άγιον Όρος , Μ. Παντοκράτορος
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
