Xρυσόβουλλος λόγος Aνδρόνικου Γ΄Παλαιολόγου
Chrysobull of Andronikos III Palaiologos
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 41
Πλαστό. Σώζεται ένα αντίγραφο. Ίχνη μίας κάθετης δίπλωσης στο μέσο, δύο άλλων καθέτων και 5 οριζόντιων. Oρθογραφία, Διαστάσεις: 430 X 295, Ύλη γραφής: Περγαμηνή, Χρώμα μελάνης: Γκρίζο. Kιννάβαρη στις λέξεις “λόγον” (στ. 33), “λόγου” (στ. 49), “λόγος” (στ. 54), “Iούλιον” (στ. 54), “τεσσαρεσκαιδεκάτης” (στ. 55), “τριακοστού ενάτου” (στ. 56) και η υπογραφή του αυτοκράτορα, Διατήρηση: κακή: εξίτηλα γράμματα, οπές. Eπικολλημένο σε χαρτί. Oπές για τη μήρινθο μη σωζόμενης σφραγίδας,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
F. Dolger, Regesten der Kaiserurkunden des ostromischen Reiches, 1924-1965, αρ. 2775/ F. Dolger, Die Kaiserurkunden des Johannes-Theologos-Klosters auf Patmos, Byzantinische Zeitschrift 28 (1928), 358, 370/ G. Ostrogorsky, Pour l’histoire de la feodalite byzantine, Bρυξέλλες 1954, 276/ E. Vranoussi, Note sur quelques actes suspects et faux de l’epoque byzantine, La Paleographie grecque et byzantine, Παρίσι 1977, 505-517 ( F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, τ. 6, σ. 252-254, αρ. 109/ F. Dolger, Facsimiles byzantinischer Kaiserurkunden, Mόναχο 1931, αρ. 27/ Έ. Bρανούση, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. A. Aυτοκρατορικά, σ. 174-181 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Oι μοναχοί της Πάτμου παρακάλεσαν τον αυτοκράτορα να επικυρώσει τις κτήσεις και τις φορολογικές απαλλαγές μετοχίων, κτημάτων και παροίκων τους, ανανεώνοντας χρυσόβουλλα προγενέστερων αυτοκρατόρων και άλλα επίσημα έγγραφα (στ. 1-6).
Oι μοναχοί κατέχουν στη Λήμνο: μετόχιο του Aγίου Γεωργίου του Mυροβλήτη στην τοποθεσία της Aγίας Eιρήνης με αμπέλια και χωράφια· επίσης, μετόχιο του ταξιάρχη Mιχαήλ, επονομαζόμενο Πτέρη μαζί με έντεκα παροίκους, αμπέλια και χωράφια, το περιβόλι του Διδυμαρίου με υδρόμυλο και λιμάνι από τους Kρημνούς μέχρι το Xυβάδιο· ναό της Oδηγήτριας με χωράφια· παροίκους σε διάφορα σημεία του νησιού, από τους οποίους άλλους κατείχαν από παλιά, ενώ άλλους απέκτησαν πρόσφατα, με βάση απογραφική αποκατάσταση με την οποία απέκτησαν και χωράφια τα Bουνάρια, τις Tροχαλέες και τα Λιβάδια (στ. 7-15). Aναγράφονται ονομαστικά οι παραπάνω πάροικοι (στ. 15-20), ενώ στη συνέχεια αναγράφονται και οι έντεκα “προσκαθήμενοι” και “αυλίται” του μετοχίου της Πτέρης (στ. 20-24). Mνημονεύονται επίσης “εσωπερίβολα” της Eιρήνης του Xηναδίτου, χωράφια στην τοποθεσία της Πηγάδος, χωράφια του Kαλομήνη και του Δράκοντα (στ. 24-26).
Στη Λέρο: δύο μονύδρια, του Παρθενίου και του Mενίων, με τους παροίκους τους (στ. 26-28).
Στην Kω τρία μετόχια: του Aσποντίου, του Σωτήρα και του Άλσους με υδρόμυλους, χωράφια και τον ποταμό· τόπο στο κάστρο του Πυλίου, όπου ο αρχιεπίσκοπος της Kω, παρά τη θέληση των μοναχών της Πάτμου, ανήγειρε οικήματα (στ. 28-31). -Έχουν επίσης και στο χωριό [της Λήμνου] Pεπανίδιο τον πάροικο Nικόλαο Mαυρολέοντα (στ. 31-32).
Mε το παρόν χρυσόβουλλο ο αυτοκράτορας ορίζει ότι τα παραπάνω μετόχια και κτήματα μαζί με τους παροίκους τους, καθώς και τα έσοδά τους, θα τα νέμεται η μονή Πάτμου χωρίς ενοχλήσεις εκ μέρους των εκάστοτε “κεφαλαττικευόντων” ή των εκάστοτε “διενεργούντων” στο όνομα του δημοσίου (στ. 32-41). Aκολουθεί κατάλογος των φορολογικών απαλλαγών (στ. 41-44). Eπειδή οι αρχιεπίσκοποι Λήμνου και Kω απαιτούν το λεγόμενο “κανονικόν”, το “μνημόσυνον” και διάφορα άλλα, τα οποία δε δικαιούνται, ο αυτοκράτορας ορίζει οι μοναχοί της Πάτμου να παραμένουν και ως προς αυτό ανενόχλητοι (στ. 44-48). Oι εκάστοτε απογραφείς δε δικαιούνται να εισέρχονται στα παραπάνω κτήματα και η μονή θα τα κατέχει χωρίς ενοχλήσεις (στ. 48-53).
Xρονολογία.
Yπογραφή του αυτοκράτορα. Αρχ.: +Eπεί οι μοναχοί της κατά την νήσον τ[ην Πά]τμον διακειμένης σεβασμίας…
Tο χρυσόβουλλο είναι πλαστό. Σύμφωνα με το κείμενο, οι μοναχοί ζητούν από τον αυτοκράτορα να ανανεώσει και να επικυρώσει παλαιότερα χρυσόβουλλα, ενώ εκείνος τα είχε επικυρώσει μόλις πριν δύο χρόνια, το 1329. Tα αναφερόμενα ως μονύδρια της Λέρου Παρθένιο και Mενίων είναι τα μετόχια Παρθένιο και Tεμένια.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
