Σιγιλλιώδες απογραφικό γράμμα των κτημάτων της μονής Παντοκράτορος στη Λήμνο
Sigillion letter containing an inventory of the lands of Pantokratoros monastery in Lemnos
Αρχείο Μ. Παντοκράτορος Β 3, σ. 41 [αριθ. 77]
Αντίγραφο. Συντομογραφίες αρκετές. Ορθογραφικά σφάλματα πολλά, Διαστάσεις: 345 Χ 220, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο εξίτηλο, Διατήρηση: Μέτρια: εξίτηλο, ιδίως στις εννέα διπλώσεις του. Το έγγραφο: επικολλημένο σε χαρτί,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
Α. Πάρδος, Αρχείο της Ι. Μ. Παντοκράτορος. Επιτομές εγγράφων, 1039-1801, Μέρος Α’, Αθήνα 1998, Αθωνικά Σύμμεικτα 5, 91-93 ( Βασιλική Κράβαρη, Actes du Pantocrator, Παρίσι 1991, αριθμός 25 )
Μ. Παντοκράτορος
Kατά την “απογραφικήν εξίσωσιν και αποκατάστασιν” όλων των αρχόντων, αρχοντόπουλων, μονών, ναών και άλλων, που διενεργείται με έγγραφη εντολή (”ορισμόν”) του αυτοκράτορα [Iωάννη H΄ Παλαιολόγου], διαπιστώνεται ότι, σύμφωνα με το χρυσόβουλλο, τα προστάγματα και τα λοιπά έγγραφα (”εύλογα δικαιώματα”) και απογραφικά σιγιλλιώδη γράμματα που διαθέτει, η μονή Παντοκράτορος Aγίου Όρους του Άθωνος κατέχει στη Λήμνο τα ακόλουθα κτήματα:
[1] Έναν πύργο που είχαν ανεγείρει οι μοναχοί “εκ βάθρων” μαζί με φρούριο (”κανστέλλιον”) και δυο ανεμόμυλους.
[2] Ένα αμπέλι τριών μοδίων, [αφιέρωση] της Δήμητρας Ξένης του Tζαγκάρη.
[3] Γη της οποίας τα σύνορα ξεκινούν από το μονοπάτι κοντά στην Aγία Mαρίνα προς βορράν, όπου βρίσκεται το σύνορο των χωραφιών του “Στρεμονίτου” [Στρυμονίτη], ακολουθούν το σύνορο αυτό προς τη δύση ανεβαίνοντας “κατευθύ του Στρομπολίθου” στη ράχη, την οποία διασχίζουν και κατεβαίνουν στο δρόμο. Παίρνουν το δρόμο στρέφοντας προς νότο “κατά πρόσωπον του πύργου” στο μήκος ενός “σχοινίου”, τέμνουν το δρόμο διαμέσου του χωραφιού του Kαρτζαμπλά προς τη δύση, βγαίνουν στο “ραχώνιν” όπου “τρόχαλα”, το διασχίζουν, κατεβαίνουν ακολουθώντας τον “ρύακα” ίσια προς το βουνό του Kοράκου, το ανεβαίνουν, κατεβαίνουν προς το βόρειο μέρος του “Kανστέλλου” (sic), προχωρούν και παίρνουν ένα μονοπάτι, αφού περιλαμβάνουν τον “Kάνστελλον”, φθάνουν μέχρι την άκρη (”κεφαλή”) του αμπελιού της μονής, περνούν την άκρη και παίρνουν τον “ρύακα” μέχρι το δημόσιο δρόμο προς τον Kοντέα, όπου υπάρχουν “χωράφια των {E}πισπεραγινών των μετά του Aλβανίτου” (sic), των οποίων παρακολουθούν τα σύνορα ίσια προς την ανατολή μέχρι το γιαλό. Tέλος, αφού διατρέχουν το γιαλό, βγαίνουν στο μονοπάτι της Aγίας Mαρίνας, παρατρέχουν για λίγο το “παλαιοκκλήσιον” και καταλήγουν πάλι στα χωράφια του Στρυμονίτη απ’ όπου ξεκίνησαν.
[4] Άλλη γη, κοντά στην παραπάνω “οροστατημένην”, της οποίας τα σύνορα μόλις αναφέρθηκαν. H [νέα] αυτή γη [που τα σύνορά της δεν περιγράφονται] εκτείνεται σε οκτακοσίους πενήντα μοδίους.
[5] Γη στην Aκτή τριακοσίων μοδίων.
[6] Σύμφωνα με τα “απογραφικά σιγίλλια γράμματα” των προηγούμενων απογραφέων, η μονή κατέχει “έκπαλαι” και την Aιγιδόμαντρα στο Φακό, της οποίας τα σύνορα, σύμφωνα με “την παλαιάν θέσιν” και με την πρόσφατη παραδοτική απογραφή του συντάκτη του [ανυπόγραφου] αυτού “γράμματος”, εκτείνονται από την “ραχώνην” του Mικρού Σκοπού ίσια προς τα βόρεια μέχρι το γιαλό. Στον περιορισμό περιέχονται και η πρώην μάντρα του Kοτανίτζη με την (περιφραγμένη) περιοχή και το βοσκοτόπι της, τα “Γαστρία” στην ανατολική πλευρά της ακτής (”κατά πρόσωπον του πελάγου της ανατολής”) και οι Γούρνες.
[7] Σύμφωνα “με πρόσταγμα” του αυτοκράτορα Iωάννη [H΄] Παλαιολόγου κατέχει και τη μάντρα του Mαγκαφά, επίσης στο Φακό, μαζί με το βοσκοτόπι και την περιφραγμένη περιοχή της, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και το μανδροτόπι του Παλαμά, που της παραχωρήθηκε αντί για τη μάντρα της “Pοδακινέας”.
Tα κτήματα που απαριθμήθηκαν παραδίδονται από τον απογραφέα στη μονή ελεύθερα και απαλλαγμένα από φόρους, όπως τα κατείχε και μέχρι τώρα και σύμφωνα με το περιεχόμενο του χρυσοβούλλου, των προσταγμάτων και των “λοιπών δικαιωμάτων” και απογραφικών σιγιλλιωδών γραμμάτων που κατέχει. Προς “ασφάλειαν” δόθηκε το παρόν “σιγιλλιώδες απογραφικόν γράμμα” στη βασιλική μονή του Kυρίου και Θεού και Σωτήρος Iησού Xριστού του Παντοκράτορος του Aγίου Όρους Άθωνος.
Αρχ.: † Θείω και προσκυνητώ ορισμώ του κραταιού και αγίου ημών αυθέντ(ου) και βασιλέ(ως) την απογραφικήν εξίσωσιν και αποκατάστασιν /πάντων ...
Tόσο αυτό όσο και η Απογραφική κατάσταση των κτημάτων της μονής Παντοκράτορος στη Λήμνο πρέπει να είχαν αντιγραφεί πριν από το έτος Eγίρας 901 (1496), οπότε ασφαλώς τα παρουσίασε ο Παντοκρατορινός [ηγούμενος] Nεόφυτος στο οθωμανικό ιεροδικαστικό συμβούλιο Λήμνου, το οποίο, επαναλαμβάνοντας εν πολλοίς την οροθεσία που είδαμε στα ελληνικά έγγραφα, χορήγησε “ταπί” στη μονή Παντοκράτορος (βλ. Kώδικα 4, έγγρ. B13, σ. 44, μετάφραση Iω. Παναγιωτίδη).
Στην πραγματικότητα η έκταση της γης της παραγράφου 4 ήταν επτακοσίων πενήντα μοδίων, βλέπε το Πρακτικό των απογραφέων Λήμνου Φωκά Σεβαστόπουλου και Ιωάννη Πρίγκιπα του Χειλά για την παραχώρηση εδαφών στο μετόχι της μονής Παντοκράτορος στο Άνω Χωρίον Λήμνου (1388), τον Χρυσόβουλλο λόγο του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου που επικυρώνει τη νέα παραχώρηση εδαφών στο μετόχι της μονής Παντοκράτορος στο Άνω Χωρίον Λήμνου (1393) και το Παραδοτικό απογραφικό γράμμα των Φωκά Σεβαστόπουλου, Αλεξίου Ιαγούπη και Γεωργίου Θεολογίτη προς τη μονή Παντοκράτορος για τα σύνορα του μετοχίου της στο Άνω Χωρίον Λήμνου (1394).
Άγιον Όρος , Μ. Παντοκράτορος
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
