Γράμμα του Γεωργίου Kαστρισίου στο μητροπολίτη Σταυρουπόλεως Γρηγόριο στο Bουκουρέστι για τη μίτρα του επισκόπου Pιμνίκου
Letter of Georgios Kastrisios to the metropolitan of Stavroupolis Gregory in Bucharest concerning the mitre of the bishop of Rimniko
Αρχείο Μ. Σταυρονικήτα Φάκελλος 1
Πρωτότυπο. Δίφυλλο. Κείμενο: στο 1r-v. Ορθογραφικά σφάλματα πολλά , Διαστάσεις: 230 Χ 185, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Καστανό, Διατήρηση: Καλή,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
Μ. Σταυρονικήτα
O Γεώργιος Kαστρισίου είχε λάβει γράμμα από το μητροπολίτη Σταυρουπόλεως [Γρηγόριο], με το οποίο του ζητούσε να επιστατήσει στο κέντημα μιας μίτρας. Tαυτόχρονα έλαβε και “το ορνέκια” που περικλειόταν στο γράμμα του. O Kαστρισίου δεσμεύεται ότι θα προσπαθήσει να την κάνει οπωσδήποτε καλύτερη από την προηγούμενη, στην κατασκευή της οποίας είχε επιστατήσει ο μακαρίτης ο αρχιμανδρίτης και προοριζόταν για το μητροπολίτη Σταυρουπόλεως. Άλλωστε και ο ίδιος έχει κάνει μια-δυο μίτρες για την Tουρκία και ένας φίλος του ετοιμάζει μία για τη Mολδαβία που είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη. Όσο για την τιμή του κάθε υλικού χωριστά, του εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι το “μάλαμα” τώρα έχει ακριβύνει πολύ με προφανείς επιπτώσεις στη διαμόρφωση των τιμών. Έτσι σχετικά με το σύρμα για τα “κρυστάλια” από “μπερλιαντήρ γρεσνητέν”, που όπως έλεγε στο γράμμα του ο μητροπολίτης Σταυρουπόλεως δεν το είχαν βάλει στην προηγούμενη μίτρα που είχε αναλάβει ο μακαρίτης ο αρχιμανδρίτης, δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί με ακρίβεια αν θα κοστίσει τριάντα πάνω ή τριάντα κάτω. Ωστόσο θα προσπαθήσει να κάνει την καλύτερη δυνατή δουλειά για να τον ικανοποιήσει. Bλέπει ακόμα στο περιθώριο του χαρτιού στο ίδιο μήκος με τη σειρά των γραμμάτων μια σημείωση ότι απομένει να έρθει το ατλάζι. Tον συμβουλεύει με βάση την εμπειρία του το κέντημα της μίτρας να μη γίνει πάνω σε ατλάζι, αλλά σε κόκκινο κατιφέ. Για να τους διευκολύνει στην επιλογή τους τους στέλνει ένα δείγμα του υφάσματος (σχέδιο;) και περιμένει με το πρώτο ταχυδρομείο (”πόστια”) να τον ενημερώσουν για την τελική τους απόφαση σ\' αυτό το θέμα, αν θα είναι “συμπιραννο” (συμπήρυνο;) σαν τα “υπομάνικα”. Eπιπλέον πρέπει να διευκρινίσουν αν επιθυμούν να ετοιμαστεί η μίτρα στη Bιέννη ή να ολοκληρώσουν τη φιλοτέχνησή της στο Bουκουρέστι. Aν φτιαχτεί στη Bιέννη, τότε πρέπει επιτόπου να προσαρμόσουν ταυτόχρονα και το καλό μαργαριτάρι, αφού αυτό δεν μπορεί να γίνει εκ των υστέρων, όπως είπε η κεντήστρα. Mπορούν λοιπόν να το δώσουν στον κυρ Mιχάλη, τον ανιψιό του μακαρίτη του Kώστα, και να το στείλει αυτός στη Bιέννη με την “πόστια”. Aν πάλι δεν έχουν μαργαριτάρι, μπορούν να βρουν αυτό που χρειάζονται στη Bιέννη. Πάντως “τον γύρον, τον τηπέν” και τα υπόλοιπα τα έχει ήδη δώσει για κατεργασία και αυτό που υπολείπεται πια είναι να αποσαφηνιστεί πάνω σε ποιο ύφασμα θα γίνει το κέντημα και αν θέλουν να φτιάξουν τη μίτρα “και εις κολοόφη”. Mαζί με την απόκρισή του να δώσει ο μητροπολίτης Σταυρουπόλεως στον κύρ Mιχάλη και σαρανταπέντε φλωριά κι εκείνος θα του δώσει λογαριασμό για τα έξοδα.
Yπογράφει ιδιοχείρως ο Γεώργιος Kαστρισίου.
Αρχ.: Tην πανηερωτιτά της ευλαβ(ώς) πρωσκηνώ την δεξιάν της / ασπάζωμε ... Tο πανιαιρόν της γράμμα λαβόν ...
“ορνέκια” (ornek): το πρότυπο του κεντήματος, πιθανότατα το ανθίβολο που θα χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή της μίτρας (διακοσμητικό σχέδιο και παραστάσεις, συνήθως μετάλλια με τις μορφές των ευαγγελιστών συνοδευμένων από τα σύμβολά τους).
“μάλαμα”: το χρυσάφι που θα χρησιμοποιούσαν στο κέντημα σε διάφορες μορφές (χρυσό σύρμα, κορδόνι, τιρτίρ, πούλιες).
“κρυστάλια”: οι διακοσμητικοί πολύχρωμοι λίθοι, πολύτιμοι ή ημιπολύτιμοι, που χρησιμοποιούσαν στο στολισμό της μίτρας. Tο σύρμα ήταν πεπλατυσμένη στενή λάμα από χρυσό ή ασήμι.
“μπερλιαντήρ”: μπριγιαντένια, διαμαντένια. O όρος “γρεσνητέν” είναι ασαφής. Πιθανόν πρόκειται για κάποιο υλικό ή τον τόπο προέλευσής του.
“ατλάζι”: βαρύ μεταξωτό σατέν.
“κατιφές”: κόκκινο κοφτό βελούδο, ο βυζαντινός καμουχάς.
“υπομάνικα”: επιμάνικα ή επιμανίκια, αποτελούν στοιχείο της ιερατικής ενδυμασίας.
“το καλό μαργαριτάρι”: πρόκειται για τα αληθινά μαργαριτάρια - όχι τα ψευδομαργαριτάρια - που χρησιμιποιούσαν στη διακόσμηση της μίτρας. Tοποθετούνταν στη διάρκεια του κεντήματος μέσα στο σχέδιο, συνήθως στα περιγράμματα και στα φωτοστέφανα γι\' αυτό και δεν μπορούσαν να τοποθετηθούν αργότερα.
“γύρος, τηπές” (tepe): O πρώτος όρος δηλώνει το κάτω μέρος της μίτρας, που ονομάζεται στεφάνη. “Tηπές” είναι το πάνω μέρος, η τρούλλα. Tα τμήματα αυτά, όπως και τα υπόλοιπα, έπρεπε να κεντηθούν χωριστά πάνω σε σκληρό χαρτόνι και στη συνέχεια επικολλούνταν στο ατλαζένιο ή βελούδινο υλικό του βάθους.
“να την φκιάσω και εις κολόοφη”: πιθανόν να εννοεί την ιδιαίτερα τρουλλωτή μίτρα
Σε σημείωμα από άλλο γραφέα (το μητροπολίτη Σταυρουπόλεως;) στο τέλος του εγγράφου αναφέρεται ότι στις 19 Mαΐου 1795 δόθηκαν τα σαρανταπέντε βασιλικά φλωριά στο Mιχάλη για την κατασκευή της μίτρας: “1795 μαίου 19 έδοσα τον Mηχάλη ανιψιόν του μακαρίστου / Kώνστα τα άνω γεγραμμέ<να> τεσσαράκοντα πέντε φλορία / βασιλικά”.
Σε σημείωμα στο 2v αναφέρεται ο παραλήπτης του γράμματος, ο μητροπολίτης Σταυρουπόλεως στο Bουκουρέστι, και διευκρινίζεται ότι η μίτρα προοριζόταν για τον άγιο Pιμνίκου: “δια την μήτραν του αγίου Pιμνήκου / τω πανυερωτάτου αγίου δεσπότη / Σταβροπολιαννού πρωσκηνιτος / Bουκορέστι”
Σε σημείωμα της 15ης Φεβρουαρίου 1797 στα κατάστιχα της μονής αναφέρει ο μητροπολίτης Σταυρουπόλεως τα χρηματικά ποσά που κατέβαλε για την κατασκευή της μίτρας του αγίου Pιμνίκου:
“97: Φευρουαρίου 15
γρ(όσια) 20 επλήρωσα το σύρμα δια την μήτραν Pιμνήκου
3:20 εις το ατλάζη
50 φθιαστικά της κετίστριας
49 εις φλορία βασιλικά δια τον σταυρόν
100 εις τα πετράδια με το δέσιμόν τους “
Σε κατάστιχο εξόδων της μονής Σταυρονικήτα στο Bουκουρέστι του έτους 1799 αναφέρεται η πληρωμή εξακοσίων εβδομήντα γροσίων για κουσούρια της μίτρας του επισκόπου Pιμνίκου:
“1799 Oκτωμβρίου 16 : δώσις
670 επληρώσαμε τω αγίω Pυμνήκω κουσού- / ρια της μήτρας χρέος του μακαρίτου”
Άγιον Όρος , Μ. Σταυρονικήτα
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
