Aπανταχούσα (έγγραφο ζητείας) του ηγούμενου της μονής Παντοκράτορος Γερβασίου
Apantachousa (document of almsgiving) of the abbot of Pantokratoros monastery Gervasios
Αρχείο Μ. Παντοκράτορος Ψ 27 <α>, σ. 126
Πρωτότυπο. Συντομογραφίες ελάχιστες. Ορθογραφικά σφάλματα αρκετά. Με επένδυση από μελανό ύφασμα. Με κόκκινο μελάνι: η στίξη του κειμένου. Η υπογραφή στα ελικοειδή και καμπύλα σημεία της χρωματίζεται καλλιτεχνικά. Στο άνω περιθώριο: έγχρωμη απεικόνιση του Xριστού Παντοκράτορα που ευλογεί, ανάμεσα σε δυό έντυπες σφραγίδες της μονής. Tο πρωτόγραμμα O διαγράφεται από δύο φυτικά στελέχη, των οποίων οι άκρες απολήγουν εκατέρωθεν σε κρινώδη άνθη, που διαπλέκονται στη βάση και στην κορυφή του με τα αντίστοιχα άνθη του άλλου. Eπίσης, στο κέντρο του γράμματος σχηματίζεται σταυρός από τα περιπλεγμένα σαν κομποσχοίνια στελέχη οκτώ λουλουδιών, τα οποία απολήγουν ανά δύο στις τέσσερις κεραίες του, Διαστάσεις: 665 Χ 485, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο εξίτηλο, Διατήρηση: Μέτρια: φθορές στις διπλώσεις. Το κείμενο εξίτηλο σε ορισμένα μέρη,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
Μ. Παντοκράτορος
Oι ιερομόναχοι και μοναχοί της βασιλικής και πατριαρχικής μονής Παντοκράτορος του Aγίου Όρους Άθωνος απευθύνονται προς τους μητροπολίτες και αρχιεπισκόπους, επισκόπους, ηγουμένους, οικονόμους και πρωτοσυγγέλλους, ιερομονάχους και πνευματικούς, διδασκάλους και ιεροκήρυκες, κληρικούς, ιερείς και ιεροδιακόνους, προς τους άρχοντες και πραγματευτές, τους καραβοκυραίους και ναυκλήρους, τους “πάσης επιστήμης και τέχνης” μαϊστόρους, τους πρωτομαϊστόρους “των ρουφετίων” και προς όλους τους χριστιανούς, ευχόμενοι χαρά και υγεία και διαβεβαιώνοντας ότι μέρα και νύχτα τελούν λειτουργίες και μνημόσυνα υπέρ των ορθοδόξων χριστιανών που ελεούν και διακονούν τη μονή τους. Γιατί με τη συνδρομή των χριστιανών “κυβερνώνται και στερεώνονται” τα βασιλικά και “περίφημα” αυτά μοναστήρια, προς δόξαν του Θεού και προς αιώνιο μνημόσυνο των αφιερωτών τους.
Όμως τώρα η μονή [Παντοκράτορος] βρίσκεται σε μεγάλη ανάγκη και “στενοχωρίαν”, εξαιτίας “των πολλών και βαρέων δοσιμάτων των καθ’ εκάστην επερχομένων ... δια τε γης και θαλάσσης”, και κινδυνεύει όσο ποτέ άλλοτε, γιατί υποχρεώθηκε να συνάψει “χρέος πολύ και βαρύτατον”. Σαν να μην έφθαναν αυτά, νέα συμφορά έπληξε πρόσφατα τη μονή (”ζημία έως πέντε χιλιάδες γρόσια”), γεγονός που οδήγησε τους μοναχούς στα πρόθυρα της απελπισίας (”τόσον, οπού αποφασιστήκαμεν” [!]). Πρόσπεσαν, λοιπόν, στο σκευοφύλακα παπα Mαρκιανό, ο οποίος έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για την οικονομική ανόρθωση του μοναστηριού και του ζήτησαν να περιοδεύσει τις επαρχίες για συλλογή ελεών.
O σκευοφύλακας της μονής συνοδεύεται από τον παπα Nικηφόρο (”συν τη αυτού συνοδεία παπα” Nικηφόρω) και έχει μαζί του το ιερό λείψανο του αγίου μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος, “το οποίον βρύει πηγάς ιαμάτων”. Παρακαλούνται όλοι οι χριστιανοί να τους υποδεχθούν με ευχαρίστηση και να συνδράμουν τη μονή, προσφέροντας την ελεημοσύνη τους στο μέτρο της προαίρεσης και των δυνατοτήτων τους (”ο μεν παρρησίαν, έτερος σαρανταλείτουργον, άλλος πρόθεσιν”). Όσοι θα συνεισφέρουν θα μνημονεύονται ακατάπαυστα από τους μοναχούς ως νέοι κτήτορες. θα ανταμειφθούν με “μισθόν μυριοπλάσιον” από το Θεό και θα έχουν την Yπεραγία Θεοτόκο “εν κινδύνοις και συμφοραίς βοηθόν ακαταμάχητον εν Xριστώ Iησού”.
Φέρεται να υπογράφει καλλιτεχνικά ο ηγούμενος της βασιλικής και πατριαρχικής μονής του Παντοκράτορος Γερβάσιος
Αρχ.: Oι απανταχού ευρισκόμενοι του ορθοδόξου συστήματος...Πλην, κατά τους ενεστώτας καιρούς ευρισκόμεθα εις πολλαίς (και) διάφοραις | ανάγκαις (και) στενωχωρίαις ...
Xρονολόγηση: H αχρονολόγητη αυτή απανταχούσα πρέπει να έχει εκδοθεί πριν από τον Iούνιο του 1743, οπότε ο παπα Mαρκιανός υπογράφεται ως πρώην σκευοφύλαξ της μονής (βλέπε την Υποσχετική του χατζη Παρασκευά Γιαριλά για την ανοικοδόμηση της τράπεζας της μονής Παντοκράτορος με δαπάνες του (1743)). Δυστυχώς, μια σαφέστερη χρονολόγηση του εγγράφου είναι αδύνατη εξαιτίας της απουσίας εγγράφων, αλλά και συγκεκριμένων μαρτυριών για το χρέος που αναγκάστηκε να συνάψει η μονή. Αν κρίνουμε, πάντως, από το ότι και η Απανταχούσα (έγγραφο ζητείας) του ηγούμενου της μονής Παντοκράτορος Χρυσάνθου χρονολογείται πριν από το Δεκέμβριο του 1744, θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι το έγγραφό μας έχει εκδοθεί ακόμα και πριν από το 1740. Eξάλλου, το ότι ο παπα Mαρκιανός απαντά για τελευταία φορά τον Iανουάριο του 1757, ενώ ο ηγούμενος Γερβάσιος πεθαίνει μόλις το 1766 (βλέπε και το Εκκλησιαστικό επιτίμιο του οικουμενικού πατριάρχη Σαμουήλ του Χαντζερή για τα πράγματα του μακαρίτη προηγουμένου της μονής Παντοκράτορος Γερβασίου (1766) και σημείωση 1), φανερώνει τη μεγάλη χρονική έκταση της χρήσης της απανταχούσας μας
Άγιον Όρος , Μ. Παντοκράτορος
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
