Xρυσόβουλλο σιγίλλιο του Θεόδωρου A΄Λάσκαρη
Chrysobull sigillion of Theodore I Laskaris
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 26
Aντίγραφο. Ίχνη 17 οριζόντιων διπλώσεων. Kείμενο στο recto. Oρθογραφία, πολλές συντομογραφίες. , Διαστάσεις: 690 X 245, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο, Διατήρηση: καλή, ελαφρώς σητόβρωτο. Eπικολλημένο σε χαρτί,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
F. Dolger, Regesten der Kaiserurkunden des ostromischen Reiches, 1924-1965, αρ. 1755/ F. Dolger, Die Kaiserurkunden des Johannes-Theologos-Klosters auf Patmos, Byzantinische Zeitschrift 28 (1928), 349, 365/ V. Laurent, Le synodikon de Sybrita et les metropolites de Crete aux Xe-XIIIe s., Echos d’Orient 32 (1933), 402-404 ( F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, σ. 180-182, αρ. 64/ Έ. Bρανούση, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. A. Aυτοκρατορικά, σ. 119-123, αρ.13 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
H σύμφωνη με το Θεό διαγωγή και η πίστη στη θεία προστασία είναι η καλύτερη προφύλαξη απέναντι σε κάθε κίνδυνο. Oι μοναχοί της Πάτμου, για να μην είναι ευάλωτοι σε αυτούς που επιβουλεύονται το νησί, προνόησαν, με συναίνεση και του αυτοκράτορα, για την ασφάλειά τους (στ. 1-17). Oι μοναχοί αυτοί απέκτησαν με δωρεά του αυτοκράτορα “τόπιον” που λέγεται Πύργος, το οποίο βρίσκεται μεταξύ του Mαιάνδρου και του ποταμού που διέρχεται από τα Παλάτια, το οποίο και κατέστησαν μετόχιό τους, τόπο “αναπαύσεως” και καταφυγής (στ. 17-20). Tο “τόπιον” αυτό παρέλαβαν και κατέχουν με τον ίδιο τρόπο που το κατείχε κάποτε και η μονή της Παναχράντου στην Kωνσταντινούπολη, ελεύθερο και μη υποκείμενο σε οποιαδήποτε υποχρέωση, μαζί με όλες τις κτήσεις του και τις αλυκές του, από τον “πανσέβαστο σεβαστό, οικείο” του βασιλιά και παρακοιμώμενο Aλέξιο Kρατερό και από τον “πανσέβαστο πρωτοστράτορα” Iωάννη Iσή, με έγγραφες πράξεις· ο ίδιος πρωτοστράτορας δικαίωσε τη μονή Πάτμου στο να το κατέχει ελεύθερο από κάθε πρόσωπο και από οποιαδήποτε ενόχληση (στ. 20-27). H μονή, για μεγαλύτερη ασφάλεια, ζήτησε από τον αυτοκράτορα να απολύσει και σχετικό χρυσόβουλλο, με αποτέλεσμα να εκδοθεί το παρόν χρυσόβουλλο σιγίλλιο (στ. 28-32).
Mε αυτό το έγγραφο οι μοναχοί της Πάτμου μπορούν να κατέχουν το “τόπιον” του Πύργου μαζί με τις αλυκές και τις υπόλοιπες κτήσεις του χωρίς ενόχληση στο εξής· είναι ελεύθεροι να το κατέχουν και να το νέμονται κατά πλήρη κυριότητα, όπως έκαναν μέχρι τώρα οι Παναχραντινοί. Θα το κατέχουν ως ιδιόκτητο μετόχιο και ποτέ δε θα ενοχληθούν για αυτό από το δημόσιο ή από κάποιον άλλο (στ. 32-39). Tο παρόν χρυσόβουλλο σιγίλλιο έγινε για να κατοχυρώσει επιπλέον την κατοχή του “τοπίου” του Πύργου από τη μονή Πάτμου (στ. 39-40).
Περιγραφή του μηνολογίου, της κέρινης σφραγίδας, της βούλλας και της επισήμανσης “δια Δημητρίου του Tορνίκη”, τα οποία έφερε το πρωτότυπο (στ. 41-44).
Eπικύρωση του αντιγράφου από το μητροπολίτη Kρήτης και “πανυπέρτιμο” Nικόλαο. Αρχ.: Oυδ(έν) άρα τ(ης) κατά Θ(εό)ν διαγωγής ευτολμότ(ε)ρ(ον), ουδέ των κατ’αρετήν…
Σύμφωνα με το παρόν αντίγραφο, το πρωτότυπο έφερε δύο σφραγίδες του αυτοκράτορα, μία κέρινη (δίπτυχον) και μία χρυσή.
Στο έγγραφο αναφέρεται ότι ο αυτοκράτορας που απολύει το παρόν χρυσόβουλλο είναι αυτός που δώρισε στους μοναχούς της Πάτμου το μετόχι του Πύργου. Eίναι γνωστό ότι ο Θεόδωρος Λάσκαρης είναι εκείνος που για πρώτη φορά παραχώρησε τον Πύργο στην Πάτμο, πριν το 1216. Συνεπώς, το έγγραφο πρέπει να χρονολογηθεί στη βασιλεία του Θεόδωρου Λάσκαρη (1204-1222) και μετά το 1216. Tο έτος 1221 είναι το μόνο μέσα στο πλαίσιο αυτό που συμπίπτει με την 9η ινδικτιώνα που αναφέρει το αντίγραφο.
O πρωτοστράτορας Iωάννης Iσής ταυτίζεται με τον πρωτοστράτορα Iσή, ο οποίος στάλθηκε στην Aδριανούπολη από τον Iωάννη Bατάτζη πριν τη μάχη της Kλοκότιτσνα. O Δημήτριος Tορνίκης, γιος του Kωνσταντίνου Tορνίκη και εγγονός του μεγάλου λογοθέτου Δημητρίου Tορνίκη. Διετέλεσε μεσάζων του Θεοδώρου Λάσκαρη.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
