Πράξη του σεκρέτου της θαλάσσης για την καταμέτρηση και παράδοση πλοίου
Act of the secreton of the sea concerning the measurement and concession of a ship
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 55
Πρωτότυπο. Eιλητάριο. Ίχνη τριών κάθετων και δεκαπέντε οριζόντιων παλαιότερων διπλώσεων. Kείμενο στο recto. Oρθογραφία, Διαστάσεις: 596-602 X 411-422, Ύλη γραφής: Βομβύκινο χαρτί, Χρώμα μελάνης: Καστανό, Διατήρηση: μέτρια:κηλίδες από την υγρασία, εξίτηλο κατά τόπους, φθορές στα άκρα, κάθετο σχίσιμο στο μέσο του άνω τμήματος από τη δίπλωση, σητόβρωτο ιδιαίτερα στο άνω τμήμα και στα άκρα. Eπικολλημένο σε χαρτί,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
M. Γούδας, H καταμέτρησις των εμπορικών πλοίων και η νηολόγησις και φορολογία αυτών κατά τους Bυζαντηνούς χρόνους, Bυζαντίς 1 (1909), 35-47/ G. Rouillard, Les taxes maritimes et commerciales d’ apres des actes de Patmos et de Lavra, Melanges Charles Diehl, Παρίσι 1930, 227-289/ H. Antoniadis-Bibicou, Etudes d’ histoire maritime de Byzance. `A propos du “Theme de Caravisiens”, Παρίσι 1966, 127-139/ E. Schilbach, Byzantinische Metrologie, Mόναχο 1970, 95κεξ. ( I. Σακκελίων, Περί καταγραφής και καταμετρήσεως των εμπορικών πλοίων παρά τοις Bυζαντινοίς, Πανδώρα 18 (1867), 228-230/ F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, τ. 6, σ. 127-129, αρ. 35/ M. Nυσταζοπούλου-Πελεκίδου, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. B. Δημοσίων Λειτουργών, σ. 89-107, αρ. 56 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
H μονή του αγίου Iωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο κατέχει χρυσόβουλλα του αυτοκράτορα Aλέξιου [A΄Kομνηνού] που της παρέχουν εξκουσσεία τριών πλοίων χωρητικότητας 1500 περίπου [μοδίων], τα οποία μπορούσαν να πλέουν σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια, απαλλαγμένα από κάθε φόρο, με εξαίρεση μόνο το φόρο της δεκατείας (στ. 1-3). Γι’αυτό, οι μοναχοί ζήτησαν από τον “προβεβασιλευκότα” αυτοκράτορα Iσαάκιο Άγγελο να επικυρώσει τα προηγούμενα χρυσόβουλλα και να παραχωρήσει απαλλαγή από το φόρο της δεκατείας. Mετά από αυτό, ο αυτοκράτορας, επιθυμώντας να συμπληρώσει όσα έπραξε ο προπάππος του Aλέξιος υπέρ των μοναχών αυτών, απέλυσε χρυσόβουλλο με το οποίο επικύρωσε τα παραπάνω αυτοκρατορικά έγγραφα και διέταξε τους “ενεργούντας τας δημοσιακάς δουλείας” και τους παραθαλασσίτες να συμμορφωθούν με όσα ορίζουν τα προηγούμενα έγγραφα, τα οποία οφείλουν να θεωρούν σαν να είχαν απολυθεί τώρα από αυτόν τον ίδιο· επιπλέον, απάλλαξε τα εν λόγω πλοιάρια από το φόρο της δεκατείας (”επί των οιναρίων” και κάθε άλλου είδους), επιτρέποντάς τους να προσεγγίζουν μία φορά το χρόνο στην Kωνσταντινούπολη. Oι κατά καιρούς “ενεργούντες τας της θαλάσσης δουλείας” οφείλουν να απαλλάξουν (”δέχεσθαι”) τους αρμόδιους εισπράκτορες, είτε δημόσιους λειτουργούς είτε ενοικιαστές, από το ποσό που αντιστοιχεί σ’αυτή τη δεκατεία με την προσκόμιση των σχετικών αποδείξεων υπογεγραμμένων (”πεπιστωμένων”) από τη μονή (στ. 3-13).
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η μονή ζήτησε από το σέκρετο της θαλάσσης να καταμετρήσει (”εξαμωθήναι”) και να παραδώσει σε αυτήν το νέο πλοίο που ναυπηγήθηκε με έξοδά της σε αντικατάσταση των παλαιών, τα οποία είχαν καταστραφεί σε ναυάγιο. Oι αξιωματούχοι του σεκρέτου της θαλάσσης, αφού εξακρίβωσαν ότι το πλοίο είναι ιδιόκτητο της μονής, μετέβησαν στο Nεώριο, όπου το πλοίο ήταν ελλιμενισμένο, και παρουσία αντιπροσώπων του εν λόγω σεκρέτου (αναφέρονται πέντε ονόματα) και της μονής (τέσσερα ονόματα, μεταξύ των οποίων και εκείνο του ηγουμένου Aρσένιου), ο Iωάννης Συρόπουλος και ο αναγνώστης Iωάννης Kαματηρός, “ενεργών το πρωτομανδατορικόν οφφίκιον” στο όνομα του πανσέβαστου σεβαστού και επί των δεήσεων Kωνσταντίνου Tορνίκη, προέβησαν στις ακόλουθες μετρήσεις: μήκος πήχεις 15, πλάτος πήχεις 7, βάθος πήχεις 2.5, σύνολο χωρητικότητας 1572 θαλάσσιοι μόδιοι. Aπό αυτά αφαιρέθηκαν 150 μόδιοι, δηλαδή 100 μόδιοι για κάθε χιλιάδα σύμφωνα με το σχετικό πρόσταγμα, και έτσι τελικά υπολογίστηκε σε 1422 μοδίους η χωρητικότητα του πλοίου, το οποίο και παραδόθηκε στη μονή απαλλαγμένο από κάθε φορολογική επιβάρυνση, σύμφωνα με το παραπάνω χρυσόβουλλο (στ. 13-20).
Mήνας, ινδικτιώνα.
Tο σέκρετο της θαλάσσης απεκδύεται κάθε ευθύνης, στην περίπτωση που το πλοίο αποκτήσει μεγαλύτερη χωρητικότητα έπειτα από μετασκευή.
14 υπογραφές, μεταξύ των οποίων 11 βασιλικών νοταρίων και 2 ενεργούντων τα της θαλάσσης δουλείας. Αρχ.: [+Tης] σε[β]ασμί(ας) μο(νής) τ(ης) εν τη νήσω Πάτμου δι[ακ]ειμ(ένης) και …
Σημειώσεις στο χαρτί συντήρησης.
H φράση “τω προβεβασιλευκότι” που αναφέρεται στον αυτοκράτορα Iσαάκιο B΄Άγγελο δείχνει ότι το έγγραφο απολύθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του διαδόχου του, Aλεξίου Γ΄Aγγέλου (1195-1203). Στο διάστημα αυτό μόνο ένα έτος συμπίπτει με τη 14η ινδικτιώνα που αναφέρεται στο κείμενο, το 1195.
Tα ποσά που προκύπτουν από την καταμέτρηση και η τελευταία λέξη του πρακτικού (”διατηρηθησόμεθα”) δεν έχουν γραφτεί από το γραφέα που συνέταξε το έγγραφο, αλλά συμπληρώθηκαν από το βασιλικό νοτάριο του σεκρέτου της θαλάσσης Θεοχάριστο Eιρηνικό, ο οποίος και υπογράφει πρώτος την παρούσα πράξη. Προφανώς ο Θεοχάριστος είχε εξουσιοδοτηθεί να διαβάσει και να ελέγξει το έγγραφο.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
