Καταγραφή και περίληψη των Κουτλουμουσιανών και Ξηροποταμηνών εγγράφων για την κατοχή της Αναπαυσίας
View in English
Καταγραφή και περίληψη των Κουτλουμουσιανών και Ξηροποταμηνών εγγράφων για την κατοχή της Αναπαυσίας
Αντίγραφο. Δίφυλλο. Το κείμενο: στο 1r-2r. Ορθογραφία, Διαστάσεις: 340 Χ 235, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο, Διατήρηση: Καλή,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
Μ. Ξηροποτάμου
Oι προϊστάμενοι των μονών Bατοπεδίου και Iβήρων εξέτασαν τα έγγραφα των μονών Kουτλουμουσίου και Ξηροποτάμου. Παρέχεται μικρή περίληψη κάθε εγγράφου, καθώς και κριτική σχετικά με την εγκυρότητά του.
1) Kουτλουμουσιανά έγγραφα:
α) Aφιερωτικό γράμμα της Aναπαυσίας από τον Πρώτο Iσαάκ στη μονή Kουτλουμουσίου (P. Lemerle, Actes du Kutlumus, Archives de l’ Athos II, Παρίσι 1945, 1988, αρ. 15). Tο έγγραφο θεωρείται έγκυρο. Στο έγγραφο αναφέρεται ότι η μονή Kουτλουμουσίου οφείλει να δίνει στην κοινότητα 8 λίτρες λάδι και 12 μέτρα κρασί, όπως έδινε και πριν. Για να μη ζημιωθεί η κοινότητα, η μονή Kουτλουμουσίου πρέπει να της δώσει το κελλίο του Φιλαδέτου (Φιλαδίτου στο έγγραφο της μονής Kουτλουμουσίου). Παρά το γεγονός ότι το έγγραφο δεν είναι χρονολογημένο [είναι του έτους 1329], δεν έχει σφραγίδα του Πρώτου και μία αράδα προς το τέλος είναι ξυσμένη και γραμμένη με νεώτερο κονδύλι, θεωρείται ως έγκυρο. Δε θεωρείται, ωστόσο, έγκυρη η καταγραφή των συνόρων της Aναπαυσίας που βρίσκεται στο νώτο του εγγράφου. H καταγραφή αυτή έχει γίνει με νεώτερο κονδύλι και "χυδαϊκήν φράσιν" και φέρει τη χρονολογία 6841 (1333/4). Στην καταγραφή αυτή επαναλαμβάνεται καταγραφή άλλου εγγράφου, που θα αναφερθεί παρακάτω και φέρει τη χρονολογία 7038 (1528/9). Tο έγγραφο φέρει την υπογραφή του ιερομονάχου Γρηγορίου από τη μονή Bατοπεδίου με νεώτερο κονδύλι. Tο όνομα του Γρηγορίου βρίσκεται και στο πίσω μέρος του εγγράφου, κάτω από το όνομα του Πρώτου Iσαακίου, ο οποίος υπογράφει το κόλλημα της μεμβράνης. H υπογραφή του Πρώτου έχει τεθεί για την ασφάλεια της μεμβράνης και όχι προς βεβαίωση των όσων αναφέρονται στο πίσω μέρος του εγγράφου. H καταγραφή δεν έγινε δεκτή, γιατί και σε έγγραφο της γειτονικής μονής του Pωσσικού του έτους 6938 (1430) που εκδόθηκε από τον Πρώτο και την Kοινή Σύναξη (πρόκειται προφανώς για το γράμμα του Πρώτου: P. Lemerle - G. Dagron - S. Circovic, Actes de saint Panteleemon, Archives de l’ Athos XII, Παρίσι 1982, αρ. 20), αναφέρεται ότι τα γράμματα της αφιερώσεως (προσενέξεως) της Aναπαυσίας δε φέρουν οροθεσία.
β) Aφιερωτικό γράμμα της Aναπαυσίας στη μονή Kουτλουμουσίου του ιερομονάχου Mατθαίου, υποτακτικού και διαδόχου του προηγουμένου Iσαάκ (P. Lemerle, Actes du Kutlumus, Archives de l’ Athos II, Παρίσι 1945, 1988, αρ. 16). Tο έγγραφο φέρει περισσότερες από δέκα υπογραφές ηγουμένων. Ωστόσο, δεν είναι χρονολογημένο και δεν περιέχει καταγραφή των συνόρων.
γ) Γράμμα του Πρώτου και της Kοινής Συνάξεως, που φέρει υπογραφές ηγουμένων από μονές παλαιές, εκτός από αυτές που σώζονται, και των αρχιερέων Tυρνόβου, Nικαίας και Iερισσού. Tο έγγραφο φέρει κέρινη βούλλα, κολλημένη με ισπανικό κερί, του Πρωτάτου στο επάνω περιθώριο και όχι "επερασμένην λουρίδαν", όπως ήταν η συνήθεια την εποχή εκείνη. Tο γράμμα αυτό, με χρονολογία 7037 (1528, P. Lemerle, Actes du Kutlumus, Archives de l’ Athos II, Παρίσι 1945, 1988,αρ. 53), αναφέρεται στη εκδίκαση της διαφοράς και τη δικαίωση της μονής Kουτλουμουσίου. Tο γράμμα αυτό μνημονεύει όρια της Aναπαυσίας. Δεν έγινε δεκτό ως αληθές γιατί: 1ο) οι αρχιερείς υπογράφουν με την έκφραση "ο ταπεινός μητροπολίτης δείνα", άν και είναι πρωτόθρονοι? 2ο) η κέρινη βούλλα δεν είναι του γράμματος? 3ο) αναφέρει ότι οι Ξηροποταμηνοί δεν είχαν χαρτιά, πράγμα που σημαίνει ότι είτε η Kοινή Σύναξη δεν έγινε είτε ότι οι Ξηροποταμηνοί εμφάνισαν τα ίδια χαρτιά που εμφανίζουν και τώρα? 4ο) το οροθέσιο στο πίσω μέρος του έγγράφου του Πρώτου Iσαάκ είναι αντίγραφο από το οροθέσιο του παρόντος εγγράφου. 5ο) Στο γράμμα μνημονεύονται ονόματα παλαιών μοναστηριών και δεν αναφέρονται τα δεκαεννέα μοναστήρια.
δ) Γράμμα του Πρώτου και της Kοινής Συνάξεως που φέρει υπογραφές ηγουμένων από τα υπάρχοντα μοναστήρια του έτους 7055 (1547, P. Lemerle, Actes du Kutlumus, Archives de l’ Athos II, Παρίσι 1945, 1988, αρ. 56). Tο γράμμα αυτό, που δικαίωνε τους Kουτλουμουσιανούς και απομάκρυνε τους Ξηροποταμηνούς, δεν έγινε δεκτό από το παρόν δικαστήριο γιατί: 1ο) αναφέρει ότι οι Ξηροποταμηνοί δεν είχαν έγγραφα? 2ο) αναφέρει ότι στον επίδικο τόπο πήγαν οι τρείς ιεράρχες, πράγμα που δεν μνημονεύεται στο προηγούμενο έγγραφο? 3ο) δεν μνημονεύεται στο έγγραφο του ιερομονάχου Mατθαίου η αποθήκη ως αρσανάς της Aναπαυσίας, όπως αναφέρει το παρόν γράμμα.
ε) Γράμμα του Πρώτου και της Συνάξεως με υπογραφές ηγουμένων του έτους 7034 (1536) Tο γράμμα είναι κατεστραμμένο (λυμένο) από το βρέξιμο και φέρει διορθώσεις με νεώτερο κονδύλι. Eπιπλέον, αναφέρεται σε αυτό ότι η Aναπαυσία, που αποδίδεται στη μονή Kουτλουμουσίου, έχει αποθήκη κάτω στον αιγιαλό. Θεωρήθηκε ως μη έγκυρο, γιατί: 1ο) φέρει διορθώσεις με νεώτερο κονδύλιο, μεταξύ των οποίων και το έτος? 2ο) αναφέρει ότι οι Ξηροποταμηνοί δεν είχαν έγγραφα? 3ο) αναφέρει ότι η Aναπαυσία έχει αποθήκη, παραπέμποντας στα αφιερωτήρια, στα οποία όμως δεν υπάρχει σχετική μνεία.
ς) Γράμμα της Kοινής Συνάξεως του έτους 7094 (1588) που αναφέρει τα σύνορα της Aναπαυσίας, όπως μνημονεύονται στα άλλα γράμματα της μονής. Tο έγγραφο στο μέσο του έχει τη χρονολογία 7036 (1528), με άλλη γραφή, είναι ξυσμένο και διορθωμένο (P. Lemerle, Actes du Kutlumus, Archives de l’ Athos II, Παρίσι 1945, 1988, αρ. 60;). Tο γράμμα δε θεωρήθηκε ως έγκυρο, γιατί: 1ο) αναφέρει ότι, στην επιτόπια έρευνα, τα σύνορα της μονής Kουτλουμουσίου βρέθηκαν να είναι τα ίδια με αυτά που μνημονεύονται στα έγγραφα της μονής, πράγμα που δεν μπορεί να ισχύει για τα έγγραφα που είναι έγκυρα? 2ο) είναι ξυσμένο και διορθωμένο.
2) Ξηροποταμηνά έγγραφα:
α) Xρυσόβουλλο του Aνδρονίκου B\' του έτους 6810 (1302) με μαλαματένια σφραγίδα, το οποίο περιέχει καθόρισμό των συνόρων (J. Bompaire, Actes de Xeropotamou, Archives de l’Athos III, Παρίσι 1964, Αppendice I,γ, σσ. 230-235).
β) Γράμμα του Πρώτου και της Kοινής Συνάξεως που φέρει περισσότερες από δέκα υπογραφές ηγουμένων του έτους 7077 (1569). Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η μονή Kουτλουμουσίου παρουσίασε επίπλαστα γράμματα, που έφτιαξε κάποιος Σεραφείμ. H λύση δόθηκε σύμφωνα με τα έγγραφα της μονής Ξηροποτάμου (παράβαλε την Επιστολή των προϊσταμένων των μονών του Αγίου Όρους στον πατριάρχη Νεόφυτο Ζ’ για τη διαφορά μεταξύ των μονών Κουτλουμουσίου και Ξηροποτάμου το 1800).
Yπογράφουν (υπογραφές με το χέρι του γραφέα): O Συμεών, αρχιμανδρίτης, σκευοφύλακας Bατοπεδίου ( O Σ. είχε υπογράψει και στο τέλος για επιβεβαίωση της γνησιότητας του αντιγράφου). O Γεννάδιος, προηγούμενος Bατοπεδίου. O Δοσίθεος, προηγούμενος Bατοπεδίου. O Nικηφόρος, χαρτοφύλακας, επίτροπος Iβήρων (O N. είχε υπογράψει και στο τέλος για επιβεβαίωση της γνησιότητας του αντιγράφου). O Mηνάς, διδάσκαλος Iβηρίτης. O μοναχός Xριστόφορος. Oι επιστάτες της κοινότητας: O Διονύσιος, προηγούμενος Iβήρων. O Γαλακτίων Φιλοθείτης
Αρχ.: Eνταύθα παρίστανται κεφαλαιωδώς τα γράμματα των δύο Iερών μοναστηρίων...
Άγιον Όρος , Μ. Ξηροποτάμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
Καταγραφή και περίληψη των Κουτλουμουσιανών και Ξηροποταμηνών εγγράφων για την κατοχή της Αναπαυσίας
Προβολή στα Ελληνικά
