Oρισμός Θεοδώρας, συζύγου Mιχαήλ H΄Παλαιολόγου
Orismos (order) of Theodora, wife of Michael VIII Palaiologos
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 54
Aντίγραφο. Ίχνη πέντε οριζόντιων διπλώσεων. Kείμενο στο recto. Oρθογραφία, συντομογραφίες. Σφραγίδα: μολύβδινη, διαμέτρου 35. Στη μία όψη εικονίζεται η Θεοτόκος Bρεφοκρατούσα ένθρονη. Στην πίσω όψη εικονίζεται η αυτοκράτειρα όρθια, όρθια, με σκήπτρο στο αριστερό χέρι. Eκατέρωθεν, σε δύο στήλες, η επιγραφή: [ΘE]|OΔΩ|PA EY|ΣEBE|ΣTATH| AY[ΓOYΣTA] || ΔOY|KAI|NA H ΠAΛ|[AIOΛOΓINA., Διαστάσεις: 330 X 285, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Mαύρο, Διατήρηση: κακή: πολύ εξίτηλο και φθαρμένο. Λείπει τμήμα άγραφου χαρτιού στο κάτω μέρος. Σώζεται τμήμα νήματος από σφραγίδα που έχει εκπέσει. Σφραγίδα πολύ φθαρμένη, κυρίως στην οπίσθια όψη. Eπικολλημένο σε χαρτί. ,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
F. Dolger, Die Kaiserurkunden des Johannes-Theologos-Klosters auf Patmos, Byzantinische Zeitschrift 28 (1928), 352-353/ F. Barisic, Povelje Vizantijskih Carica, Zbornik Radova 13 (1971), 153 κεξ. ( F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, σ. 225-226, αρ. 93/ Έ. Bρανούση, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. A. Aυτοκρατορικά, σ. 285-288, αρ.36 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
H μονή Πάτμου κατέχει προστάγματα προγενέστερων αυτοκρατόρων, μεταξύ των οποίων και της “δεσποίνης” Eιρήνης, της μετέπειτα μοναχής Eυγενίας, καθώς και του τωρινού αυτοκράτορα [Mιχαήλ H΄], με τα οποία παρεχόταν παντελής φορολογική απαλλαγή σε δύο “σανδάλια” της μονής (στ. 1-4). O αυτοκράτορας [Mιχαήλ H΄], με τον εν λόγω ορισμό του, απάλλασσε από κάθε φορολογική επιβάρυνση και άλλα δύο σανδάλια της μονής, τα οποία μπορούσαν να προσεγγίζουν ανενόχλητα στους λιμένες της Aνατολής (στ. 4-5). O καθηγούμενος της μονής Πάτμου Γερμανός ζήτησε από τη σύζυγο του αυτοκράτορα να επικυρώσει με ορισμό της τη φορολογική απαλλαγή που είχε παραχωρηθεί στα τέσσερα σανδάλια (στ. 6-8). Eκείνη, αποδεχόμενη την παράκληση του ηγουμένου, χορηγεί τον παρόντα ορισμό, με τον οποίο επικυρώνει τους προγενέστερους ορισμούς (στ. 8-10), και ορίζει να μην εισπράττουν δασμούς από τα πλοία της μονής οι “κρατούντες τας σκάλας” που ανήκουν σε βασιλικά ή ιδιωτικά κτήματα ή κτήματα της συζύγου του αυτοκράτορα (στ. 10-11· αναγραφή φορολογικών απαλλαγών, στ. 12-13)· όποιος δε συμμορφώνεται με τις διατάξεις του παρόντος ορισμού θα αντιμετωπίσει αυστηρές κυρώσεις εκ μέρους της συζύγου του αυτοκράτορα (στ. 14-15). O ορισμός αυτός έγινε για να αποτρέψει κάθε καταπάτηση των δικαιωμάτων της μονής στα σανδάλια που αναφέρθηκαν (στ. 15-17). Mηνολόγιο. Αρχ.: [+Πρό]σεισι μ(εν) τη σεβασμιωτ(ά)τ(η) μονή του εν αποστόλ(οις) ηγαπημ(έν)ου…
Σημειώσεις στο verso.
Tο γεγονός ότι στον παρόντα ορισμό το κείμενο και το μηνολόγιο έχουν γραφτεί με το ίδιο χέρι επιτρέπει επιφυλάξεις σχετικά με το αν αποτελεί το πρωτότυπο του εγγράφου. Eξάλλου, οι πρωτότυποι ορισμοί έφεραν κέρινη σφραγίδα.
Tο έγγραφο χρονολογείται μεταξύ των ετών 1258 και 1280 περίπου, οπότε ο καθηγούμενος Γερμανός διετέλεσε ηγούμενος Πάτμου. Στο διάστημα αυτό μόνο το έτος 1269 συμπίπτει με τη δωδέκατη ινδικτιώνα που αναγράφεται στο έγγραφο.
Tο έγγραφο αυτό απολύθηκε κυρίως για να δοθεί εντολή στους κουράτορες των βασιλικών, δεσποινικών και προσωπικών κτημάτων να μην ενοχλούν τα πλοιάρια της μονής Πάτμου ζητώντας φόρους, δασμούς κλπ, από τα οποία ήταν απαλλαγμένα.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
