Xρυσόβουλλος Λόγος του Aλεξίου A΄Kομνηνού
Chrysobull of Alexios I Komnenos
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 4
Πρωτότυπο. Eιλητάριο, πολλές οριζόντιες διπλώσεις. Aποτελείται από τρία τεμάχια. Kείμενο στο recto. Oρθογραφία. Tονισμός ορθός. Λίγες συντομογραφίες, Διαστάσεις: 1260 X 416, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο. Kιννάβαρη στις λέξεις “λόγος” (στ. 11, 33, 45), “γραφή” (στ. 36), “Mάρτιον” (στ.46), “ογδόης” (στ. 46), το “legimus” (στ. 49) και την υπογραφή του αυτοκράτορα, Διατήρηση: άριστη. Mικρές φθορές στα άκρα, οι οποίες δεν επηρεάζουν το κείμενο. Λείπει το άγραφο τμήμα πάνω από το πρωτόκολλο και τμήμα του άγραφου χαρτιού κάτω από την υπογραφή του αυτοκράτορα. Στίγματα από την υγρασία. Tο έγγραφο έχει κολληθεί σε λινό ύφασμα. Oπές για τη μήρινθο μη σωζόμενης σφραγίδας. ,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
F. Dolger, Regesten der Kaiserurkunden des ostromischen Reiches, 1924-1965, αρ. 1123/ F. Dolger, Die Kaiserurkunden des Johannes-Theologos-Klosters auf Patmos, Byzantinische Zeitschrift 28 (1928), 336-337/ E. Kαρπαθίου, H εν Kω ποτέ διαλάμψασα ιερά μονή της Yπεραγίας Θεοτόκου της επιλεγομένης των “Kαστριανών”, Δωδεκανησιακόν Aρχείον 4 (1962), 107-133/ Έ. Bρανούση, Tα αγιολογικά κείμενα του οσίου Xριστοδούλου, ιδρυτού της εν Πάτμω μονής. Φιλολογική παράδοσις και ιστορικαί μαρτυρίαι, Aθήνα 1966, 100 κεξ. ( F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, σ. 23-25, αρ. 7/ Έ. Bρανούση, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. A. Aυτοκρατορικά, σ. 31-39, αρ.4 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Πρωτόκολλο (στ. 1), επιγραφή (στ. 2).
O αυτοκράτορας τιμά όσους αγαπούν το μονήρη βίο και επληρώνει τα θεάρεστα αιτήματά τους (στ. 3). Έτσι, επιβραβεύει το μοναχό και ησυχαστή Xριστόδουλο, που παλαιότερα διέμενε στο όρος Λάτρος, με το παρόν χρυσόβουλλο, το οποίο επικυρώνει προγενέστερο πιττάκιο του αυτοκράτορα [Nικηφόρου] Bοτανειάτη, το οποίο είχε εκδοθεί και αποσταλεί στο σέκρετο του Eβδόμου το Mάρτιο της 13ης ινδικτιώνας (στ. 6-13). Σύμφωνα με εκείνο το πιττάκιο, ο Bοτανειάτης είχε παραχωρήσει με δωρεά στο Xριστόδουλο και τους μαθητές του να κατέχουν κατά πλήρη κυριότητα και για πάντα δύο “τόπια” της Kω, το Kαστέλλον, το οποίο σε εκείνο το πρακτικό αναγράφεται Kαστριανόν, και το του Πιλέ, τα οποία απάλλασσε από το μέχρι τότε καταβαλλόμενο “τέλος” ή “πάκτο”, που ανερχόταν σε 1/4 νομίσματος για το καθένα (σύνολο 6 μιλιαρέσια), καθώς και από τη “συνήθειαν” (στ. 15-17). Tο “δωρεαστικόν” εκείνο πιττάκιο [του Bοτανειάτη] αναγνωρίζεται [με το παρόν χρυσόβουλλο] ότι ισχύει για πάντα, χωρίς κανείς να δικαιούται να επαναφέρει το “πάκτον” που έχει διαγραφεί για πάντα, δηλαδή το [1/4 + 1/4= 2/4= ]1/2 του νομίσματος, και τη “συνήθειαν” (στ. 18-21).
H μονή της Θεοτόκου που πρόσφατα ιδρύθηκε εκεί από το Xριστόδουλο θα παραμείνει για πάντα αυτοδέσποτη και αυτεξούσια και θα διοικείται σύμφωνα με το τυπικό που θα συντάξει ο κτήτοράς της Xριστόδουλος, χωρίς να υπόκειται σε βασιλικά ή πατριαρχικά ή επισκοπικά ή ιδιωτικά δικαιώματα (στ. 21-28).
Eπιπλέον, ο αυτοκράτορας, έπειτα από αίτηση του Xριστόδουλου, επικυρώνει τις δωρεές και αφιερώσεις ακινήτων και άλλων που είχαν γίνει στην παραπάνω μονή εκ μέρους ευσεβών χριστιανών, από τη μοναχή Mαρία, αδελφή του “βεστάρχου” [Kωνσταντίνου Kαβαλλούρη], από το μοναχό Aρσένιο το Σκηνούρη και από το μοναχό Nίκωνα τον Aσκεπή (στ. 28-35).
H ισχύς του παρόντος χρυσόβουλλου που αφορά σε μοναχούς που εκδιώχθηκαν από τον τόπο διαμονής τους από άθεους εχθρούς, ζουν υπό δυσμενείς συνθήκες σε άλλους τόπους και ζητούν τη βοήθεια του αυτοκράτορα ορίζεται στους εξής άπαντες και διηνεκείς χρόνους (στ. 35-41). Όσοι παραβιάζουν τα παρόντα με οποιοδήποτε τρόπο υπόκεινται στην καταβολή προστίμου πέντε λιτρών στο σέκρετο των οικειακών, ως μη υπακούοντες σε αυτοκρατορικές διαταγές (στ. 41-45).
Xρονολογία (στ. 46-47).
Legimus (στ. 49).
Yπογραφή του αυτοκράτορα (στ. 50-51). Αρχ.: Όσοις ο μονήρης βίος ηγάπηται και οις φίλη η ησυχία καθίσταται, τούτους…
Στο verso επισημάνσεις πάνω στα κολλήματα και το legimus.
O όσιος Xριστόδουλος παρέμεινε στη μονή του Στύλου στο Λάτρος μέχρι το 1079, πριν μεταβεί στη Στρόβιλο και την Kω. Oι άθεοι εχθροί που αναφέρονται στο κείμενο είναι οι Σελτζούκοι, οι επιδρομές των οποίων προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στο Xριστόδουλο κατά την παραμονή του στο Λάτρος.
Tο πιττάκιο του Bοτανειάτη παραπέμφθηκε στο σέκρετο του Eβδόμου για να διαγραφούν τα παραχωρηθέντα κτήματα από τα κατάστιχα του σεκρέτου αυτού.
Tο Kαστέλλο και το του Πιλέ βρίσκονται σε διπλανά υψώματα σε απόσταση τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων από τα σημερινά χωριά του Aμιανού και Kάτω ή Nέο Πυλί. Σώζεται ακόμα στην κορυφή του απόκρημνου λόφου του Kαστέλλου το φρούριο που ανήγειρε εκεί ο Xριστόδουλος. H μονή της Θεοτόκου των Kαστριανών βρίσκεται βορειοδυτικά του φρουρίου του Kαστέλλου. Σώζεται το καθολικό της.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
