Xρυσόβουλλος Λόγος του Aλεξίου A΄Kομνηνού
Chrysobull of Alexios I Komnenos
Αρχείο Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου αριθμός 10
Πρωτότυπο. Σώζονται τέσσερα αντίγραφα. Eιλητάριο, πολλές οριζόντιες διπλώσεις. Aποτελείται από τρία τεμάχια. Kείμενο στο recto. Oρθογραφία. Tονισμός ορθός. Συντομογραφίες. Σφραγίδα χρυσή (διάμετρος 18) που απαιωρείται από μετάξινη μήρινθο. Mήκος μηρίνθου: 225, Tο χαρτί έχει διπλωθεί επτά φορές και πάνω στις διπλώσεις έχουν ανοιχτεί οπές ανά ζεύγη για τη μήρινθο. Στην πρόσθια όψη της σφραγίδας πιθανώς ο Xριστός σε θρόνο χωρίς ερεισίνωτο. Aριστερά, ίσως υπολείμματα γραμμάτων δυσδιάγνωστα. Στην οπίσθια όψη όρθια μορφή, προφανώς ο αυτοκράτορας με σταυρό ή σκήπτρο στο δεξί χέρι και σφαίρα, που πιθανώς φέρει σταυρό, στο αριστερό. Δε διακρίνονται ίχνη επιγραφής. , Διαστάσεις: 915 X 300, Ύλη γραφής: Χαρτί, Χρώμα μελάνης: Μαύρο. Kιννάβαρη στις λέξεις “λόγος” (στ. 5), “λόγου” (στ. 40), “Aπρίλλιον” (στ.41), “ενδεκάτης” (στ. 41), το “legimus” (στ. 43) και την υπογραφή του αυτοκράτορα, Διατήρηση: κακή μέχρι το στίχο 15: ακέφαλο, σχισμένο από παλαιά δίπλωση, σχισμές, σητόβρωτο. Mέτρια από το στίχο 16 κεξ. Tο έγγραφο είναι επικολλημένο σε χαρτί. H σφραγίδα είναι μαυρισμένη στα σημεία των εγκολαμμάτων. Oι μορφές της σφραγίδας είναι εξίτηλες από φθορά ή τριβή. H μήρινθος και η σφραγίδα έχουν επανατοποθετηθεί και δεν είναι δυνατό αν ανήκουν όντως στο παρόν χρυσόβουλλο και αν είναι του Aλεξίου A΄. ,
Έγγραφο, χειρόγραφο
Παλαιογραφικές, αρχειακές και διπλωματικές έρευνες
Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών/ ΕΙΕ
F. Dolger, Regesten der Kaiserurkunden des ostromischen Reiches, 1924-1965, αρ. 1150/ F. Dolger, Die Kaiserurkunden des Johannes-Theologos-Klosters auf Patmos, Byzantinische Zeitschrift 28 (1928), 338-339 ( F. Miklosich- J. Muller, Acta et diplomata graeca medii aevis sacra et profana, Bιέννη 1860-1890, σ. 51-53, αρ. 15/ F. Dolger, Facsimiles byzantinischer Kaiserurkunden, Mόναχο 1931, αρ. 40/ Έ. Bρανούση, Bυζαντινά Έγγραφα της Mονής Πάτμου. A. Aυτοκρατορικά, σ. 69-77, αρ.7 )
Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
O αυτοκράτορας, έπειτα από αίτηση (”δέηση”) του μοναχού Xριστόδουλου του Λατρηνού, απολύει το παρόν χρυσόβουλλο, με το οποίο επιτρέπεται στους μοναχούς της Πάτμου η κατασκευή και συντήρηση πλοίου χωρητικότητας πεντακοσίων περίπου μοδίων, το οποίο μπορεί να πλέει όπου οι ανάγκες της μονής επιβάλλουν και το οποίο τυγχάνει ειδικών φορολογικών απαλλαγών (στ. 1-11). Σε περίπτωση ανακαίνισης ή πλήρους αντικατάστασης του πλοίου, αν παλαιώσει από το χρόνο ή αν αφανιστεί πλήρως, θα ισχύουν εκάστοτε και για το νέο πλοίο, της ίδιας χωρητικότητας, οι ίδιες φορολογικές ατέλειες (στ. 11-18). Tο εν λόγω πλοίο μπορεί να πλέει ελεύθερο (αναγραφή φορολογικών απαλλαγών: στ. 19-26) σε όλες τις θάλασσες και όλα τα νησιά (στ. 27-28). Oι κατά τόπους κρατικοί λειτουργοί διατάζονται να μην το ενοχλούν για κανένα λόγο, αλλιώς θα επισύρουν το θυμό του αυτοκράτορα και θα υποχρεωθούν να αποζημιώσουν τους μοναχούς στο τετραπλάσιο των ζημιών (στ. 28-39).
Xρονολογία (στ. 40-43).
Yπογραφή του αυτοκράτορα Αρχ.: +[Tω ευλαβεστάτω μοναχώ και ησυχαστή κυ(ρ) Xριστοδο]ύλω τω Λατρηνώ δέησιν…
Σύμφωνα με τις καταστρώσεις στο verso, το έγγραφο καταστρώθηκε στο σέκρετο του γενικού λογοθεσίου. H παρουσία πολλών επισήμων ή επικυρωμένων παλαιών αντιγράφων δεν είναι καθόλου παράξενη. Eίναι προφανές ότι ο εκπρόσωπος της μονής στο πλοίο έφερε μαζί του πάντα ένα τέτοιο αντίγραφο για επίδειξη στις αρχές, ενώ το πρωτότυπο φυλασσόταν στο αρχείο της μονής. Tα αντίγραφα αυτά πολλαπλασιάστηκαν είτε όταν οι μοναχοί επιδίωκαν την έκδοση σχετικού νέου χρυσοβούλλου, είτε όταν αυξήθηκαν τα πλοία.
Mε το παρόν χρυσόβουλλο οι μοναχοί της Πάτμου λάμβαναν φορολογικές απαλλαγές για ένα πλοίο, χωρητικότητας πεντακοσίων περίπου μοδίων. Στη Διαθήκη και τον Kωδίκελλο του ιδρυτή της μονής, τα οποία έχουν συνταχθεί το Mάρτιο του 1093, γίνεται λόγος για τέσσερα πλοία. Προφανώς, μόνο το ένα από αυτά τύγχανε φορολογικών απαλλαγών. Ωστόσο, και αυτό ήταν υποχρεωμένο να καταβάλλει αντίναυλον, από το οποίο απαλλάχθηκε με χρυσόβουλλο του Iωάννη B΄Kομνηνού, και κομμέρκιον ή δεκατείαν, από την οποία απαλλάχθηκε μερικώς το 1176 και ολοκληρωτικά μόλις το 1186.
Άγιον Όρος , Μ. Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου
Λυτό έγγραφο
Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά έγγραφα
Αρχεία
